صرف نظر از مکان، اندازه و صنعت، شرکتها باید سیاست مشخصی در مورد انواع مرخصی در قانون کار داشته باشند. این نه تنها به نفع کارفرماست، بلکه برای هر کارمندی که ممکن است در آینده از یک یا چند نوع مرخصی استفاده کند، مفید است.
در اینجا برخی از مهمترین سوالاتی که باید به آنها پاسخ داد آمده است:
- در حال حاضر چه نوع مرخصی از کار به کارمندان ارائه میشود؟
- چه کسانی واجد شرایط برای هر نوع مرخصی هستند؟
- کارمندان چگونه از کارفرمای خود درخواست مرخصی میکنند؟
اطلاع از قوانین مرخصی و انواع مرخصی در قانون کار برای کارمندان و کارفرمایان مهم است. علاوه بر این، منابع انسانی یک شرکت باید از روال دقیق مرخصی و تعطیلات طبق قانون کار مطلع باشد.
بنابراین، برای آشنایی با انواع مرخصی در قانون کار و پاسخ به سوالات بالا با ما در این مقاله همراه باشید.
تعریف مرخصی چیست؟
در قانون برای هر کارمند یا کارگری حقوقی تعریف شده است. داشتن مرخصی یکی از این حقوق است. طبق تعریف مرخصی، کارمند یا کارگر میتواند مطابق با قوانین و ضوابط، محل کار خود را برای مدت مشخصی ترک کند. در واقع مرخصی یکی از عوامل مشوقی است که میتواند افراد در سطح بالایی از انرژی نگاه دارد تا با روحیه بهتری به کار خود ادامه دهند.
طبق قانون هر کارمند یا کارگر در ماه حق این را دارد که به هر دلیلی 2.5 روز در محل کار خود حاضر نشود و کارفرما حق هیچ نوع اعتراضی نسبت به غیبت او در محل کار ندارد. مجموع این روزها در سال جمعا به 26 روز کاری معادل با 192 ساعت کاری میرسد.
انواع مرخصی در قانون کار
به طور کلی انواع مرخصی در قانون کار به دو نوع کلی مرخصی با حقوق و مرخصی بدون حقوق تقسیمبندی میشود. مرخصیهای با حقوق به این معناست که کارفرما طبق قانون کار موظف است که تحت شرایطی که در قانون مشخص شده است در صورت عدم حضور کارکنانش در محیط کار در روزهای کاری حقوق آنها را به طور کامل پرداخت کند.
ولی در مرخصیهای بدون حقوق که عموما مدت زمان بالایی را برای مرخصی در بر میگیرد در صورت داشتن شرایط مکفی، کارفرما با حفظ جایگاه کاری کارمند یا کارگر مرخصی را برای وی در نظر گرفته، اما حقوقی کارمند یا کارگر حقوقی در طول مدت مرخصی دریافت نخواهد کرد.
لازم به ذکر است مرخصیهای با حقوق خود انواع مختلفی را شامل میشود که در ادامه به شرح و توضیح آنها میپردازیم.
فرمول و نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار
برای محاسبه انواع مرخصی در قانون کار این نکته را باید بدانیم که از یک فرمول مشخص و واحد پیروی نخواهیم کرد و برای هر نوع مرخصی قانون قواعد و ضوابط جداگانهای در نظر گرفته است. در ادامه توضیحات با میزان هر نوع مرخصی که مطالبه کارکنان است آشنا خواهیم شد، ولی موضوعی که در این زمینه بیشتر مطرح است نحوه محاسبه مرخصیهایی است که از سوی کارکنان در طول سال استفاده نشده است.
براساس ماده 66 قانون کار، اگر افراد از مرخصیای که در طول سال حق آنها بوده استفاده نکنند، کارفرما موظف است که مبلغ مربوط به مرخصی استفاده نشده را به کارمند یا کارگر خود پرداخت کند. کارکنان تنها میتوانند 9 روز از مرخصیهای استفاده نشده را برای سال بعد خود ذخیره کنند و باقی تعداد روزهای مرخصیهای استفاده نشده باید با کارکنان در پایان هر سال تسویه شود.
مرخصی استحقاقی چیست؟
یکی از انواع مرخصی در قانون کار مرخصی استحقاقی میباشد. مرخصی استحقاقی در دسته مرخصیهای با حقوق قرا میگیرد. همانطور که خواندید هر کارمند یا کراگر در ماه حق این را دارد که 2.5 روز مرخصی از کارفرمای خود دریافت کند که به این نوع مرخصی، مرخصی استحقاقی اطلاق میشود.
نکات مهم در مورد مرخصی استحقاقی
- ماده 64 در انواع مرخصی در قانون کار اعلام میدارد که مرخصی استحقاقی افراد در سال جمعا 26 روز که با مجموع 4 جمعه در ماه 30 روز محسوب میشود و معادل یک ماه در سال است
- اگر فردی کمتر از یک سال نزد کارفرمای خود مشغول به کار بوده باشد، محاسبه میزان مرخصی او در پایان سال نسبت به مدت زمان فعالیت او در آن شغل انجام میگیرد.
- ماده 65 قانون کار در مورد افرادی که در مشاغل سخت مشغول به فعالیتند اعلام میدارد که مرخصی این افراد در سال مجموعا 5 هفته محاسبه میگردد. بهتر است این مرخصی در پایان هر 6 ماه مورد استفاده قرار گیرد.
- 11 اردیبهشت به طور عمومی برای کارگران تعطیل است. کارفرما باید مزد آنها را در این روز پرداخت کند.پ
- انجام فریضه حج واجب برای هر مسلمانی یک بار باید اتفاق بیافتد. بنابراین در قانون ماده 67 اعلام شده که هر کارگر یا کارمند حق این را دارد که در طول مدت خدمت خود تنها یک بار به مدت یک ماه برای انجام حج واجب از مرخصی استحقاقی خود استفاده نماید.
- ماده 68 قانون کار مرخصی استحقاقی کارگران فصلی را براساس تعداد ماههایی که آن کارگر مشغول به فعالیت بوده محاسبه کرده است.
- ماده 70 قانون کار اعلام میدارد که اگر فردی فرضا در طول ماه دو ساعت مرخصی دریافت کند، از میزان مرخصی استحقاقی وی کسر خواهد شد.
- در ماده 71 قانون کار اعلام شده است که اگر ادامه همکاری طرفین (کارفرما و کارمند یا کارگر) بنا به هر دلیلی از جمله: از کار افتادگی، بازنشستگی، اخراج و فسخ قرارداد، تعطیلی کارگاه و… کارفرما موظف است مطالبات مربوط به مرخصی کارمند یا کارگر خود را به او پرداخت کند. در صورت فوت کارمند یا کارگر این مطالبات به ورثه وی تعلق خواهد گرفت.
- در ماده 73 قانون کار اعلام شده است که در صورتی که افراد شاغل ازدواج کنند و یا اقوام درجه یک آنها (همسر، پدر، مادر، خواهر و برادر) فوت گردند حق دارند 3 روز مرخصی با احتساب حقوق دریافت کنند.
- ماده 69 قانون کار به اختلاف کارفرما با کارمند و کارگر اشاره میکند. در صورتی که به هر دلیلی فرد شاغل از کارفرمای خود درخواست مرخصی استحقاقی کند و کارفرما با درخواست موافقت نکند، نظر قطعی و نهایی را اداره کار خواهد داد.
مرخصی استعلاجی چیست؟
در صورتی که دلیل مرخصی بیماری کارمند یا کارگر باشد مرخصی استعلاجی محسوب میشود. هر کارگر حق دارد از کارفرما مرخصی استعلاجی با دستمزد کامل مطالبه کند. این مرخصی در صورتی مجاز است که به تایید پزشک برسد و پزشک باید گواهی آن را صادر کند. این نوع مرخصی در صورتی که از 7 روز کمتر باشد و در طول سال 15 روز باشد ارائه گواهی هر پزشک به کارفرما کفایت میکند در غیر این صورت کارمند یا کارگر باید برای دریافت گواهی پزشک معتمد تامین اجتماعی اقدامات لازم را به عمل آورد. مدت زمانی که افراد از مرخصی استعلاجی بهرهمند میگردند جز سابقه کار آنها محسوب میشود.
اما دانستن این موضوع مهم است یکی از انواع مرخصی در قانون کار که اکثر کارفرماها و کارکنان بر سر آن دچار مشک میشوند مرخصی استعلاجی است. این نوع مرخصی اصلیترین عامل برای تعلیق قرارداد بین طرفین است. یکی از دلایل بروز این مشکل این است که جزئیاتی برای این قانون مشخص نشده است و مرخصی استعلاجی سقف مشخص ندارد.
اگر بخواهیم به قانونی که در مورد وضعیت بیماری که شامل مرخصی استعلاجی میشود اشاره کنیم باید بند 7 ماده 2 قانون تامین اجتماعی را مورد بررسی قرار دهیم. در این قانون اشاره شده که” بیماری، وضع جسمی یا روحی است که انجام خدمات درمانی را ایجاب میکند یا موجب عدم توانایی موقت اشتغال به کار میشود ”
مرخصی حج در قانون کار
یکی دیگر از انواع مرخصی در قانون کار مرخصی حج است که قبل از این در قوانین مرخصی استحقاقی به آن اشاره شد. همانطور که گفته شد طبق قانون کار هر فرد شاغل حق دارد برای انجام فریضه حج در صورتی که 30 روز مرخصی ذخیره داشته باشد از آن به عنوان مرخصی استحقاقی که شامل دریافت حقوق نیز میشود استفاده کند.
مرخصی ساعتی چیست؟
کارمندان و کارگران مجازند تا در صورت ضرورت برای انجام امور شخصی بین ساعات کاری روزانه از کارفرمای خود مرخصی ساعتی دریافت کنند. تعداد ساعاتی که هر فرد در ماه مجاز به دریافت مرخصی ساعتی است معادل 16 ساعت کاری میباشد و در انتهای ماه به ازای هر 8 ساعت یک روز از مرخصی استحقاقی وی کسر خواهد شد. بهتر است این طور بیان کنیم که مرخصی ساعتی افراد جز مرخصی استحقاقی آنها محسوب میگردد.
مرخصی زایمان چند روز است؟
مرخصی زایمان یکی دیگر از انواع مرخصی در قانون کار است. زایمان یکی از مراحل طبیعی است که در طول دوران زندگی هر زنی ممکن است وجود داشته باشد. زنان شاغل در این دوران تا زمانی که دوره نقاهت آنها طی نوشد نمیتوانند به محل کار خود بازگردند. به همین دلیل در قانون شرایطی فراهم آمده که هیچ زنی به دلیل امر مقدس مادر شدن از شغل و وظایف اجتماعی خود بازنماند.
به همین دلیل در قانون کار مدت زمانی مشخص شده است تا زنان بتوانند با دریافت حقوق خود، از دوره نقاهت بارداری خود عبور کرده و به کار خود بازگردند.
مرخصی زایمان 6 ماه بود که طبق تبصره 2 ماده واحده قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده به 9 ماه افزایش یافت. اما در حال حاضر تنها برخی از نهادهای دولتی آن را اجرا میکنند. اکثر شرکتهای خصوصی مرخصی زایمان را 6 ماه در نظر میگیرند. در صورت موافقت کارفرما زن باردار شاغل میتواند مدت زمان مرخصی زایمان خود را از یک ماه قبل از زایمان شروع کند.
طی این 6 یا 9 ماه حقوق زنان از سمت ادراه تامین اجتماعی پرداخت میشود. در طول این مدت عیدی و پاداش به زنان باردار شاغل تعلق خواهد گرفت. لازم به ذکر است که مدت مرخصی زایمان جز سابقه کار افراد لحاظ میشود.
مرخصی پاس شیر چیست؟
ماده 6 قانون ترویج تغذیه نوزاد با شیر مادر به مادران شاغل این اجازه را میدهد که تا دو سالگی نوزاد، مادر حق استفاده از روزانه یک ساعت مرخصی را دارد تا به فرزند نوزاد خود شیر دهد. مرخصی پاس شیر مادران در ابتدا و انتهای ساعات کاری در نظر گرفته میشود. به این معنا که مادران میتوانند یک ساعت دیرتر در محل کار حضور یابند یا یک ساعت زودتر از محل کار خود خارج شوند.
این زمان برای مادرانی که دارای فرزندان دو یا چند قلو به دو ساعت افزایش داده شده است.
مرخصی بدون حقوق
همانطور که گفته شده یکی از انواع مرخصی در قانون کار مرخصی بدون احتساب حقوق است. اگر به هر دلیلی فرد شاغل نتواند تا در محل کار خود حاضر شود و این دلیل قواعد بالا را پوشش ندهد، میتواند بدون دریافت حقوق رضایت کارفرمای خود را جلب کند تا با حفظ موقعیت شغلی به مدت حداکثر دو سال به کار خود بازگردد.
از جمله دلایلی که افراد ممکن است برای داشتن مرخصی بدون حقوق به کارفرما درخواست دهند میتوان به: تغییر شغل و نیاز به طی کردن دوره آزمایشی، مسائل و مشکلات خانوداگی، اشتغال به تحصیل، سفر طولانی مدت و… اشاره کرد.
در صورتی که دلیل درخواست مرخصی بدون حقوق مرخصی تحصیلی باشد این مدت تا 4 سال قابل افزایش است.
سخن پایانی در مورد انواع مرخصی
بهتر است که با آگاهی کامل از قوانین حاکم از حقوق خود آگاه باشیم تا نه نسبت به حقوق دیگران تعرضی داشته باشیم و نه از حقوق خود کوتاهی کنیم. هر کشور و حتی هر کسبوکاری سیاست خاصی برای انواع مرخصی در قانون کار خود نظر گرفته است. در این مقاله با انواع مرخصی در قانون کار و نحوه محاسبه آنها در ایران آشنا شدیم.
به هر حال کارفرمایان عزیز باید توجه داشته باشند در نظر گرفتن مرخصی امری تشویقی برای کارکنانشان است و آنها پس از طی مرخصی میتوانند با روحیه بهتری به انجام شغل در دستشان بپردازند. با درک شرایط و در نظر گرفتن حقوق کارکنان میتوانیم بازدهی بالاتری را در کارهای افراد شاغل شاهد باشیم.
مقالات مرتبط
درباه ما:
شرکت دانش بنیان برهان سیستم پاسارگاد فعالیت خود را از سال ۱۳۸۸ با عرضه نرم افزاری مالی و مدیریتی آغاز کرد. هسته اصلی برهان گروهی از کارشناسان حوزه مالی و نرم افزاری است که حاصل تجارب خود در شرکت ها و پروژه های متفاوت را در برهان گرد آوردند.
این شرکت دارای رتبه 1 از شورای عالی انفورماتیک، مجوز فعالیت از سازمان نظام صنفی رایانه ای استان تهران و دارای گواهینامه ISO 9001:2015 میباشد.
محصولات برهان
لینک های مفید
تماس با ما
خیابان ملاصدرا، خیابان شیرازی شمالی، بن بست کاج، پلاک 8، ساختمان برهان سیستم پاسارگاد
ساعت کاری شرکت:
شنبه الی چهارشنبه : 17:20 – 8:30
پنجشنبه : 13:30- 8:30
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.