حسابداری تنها یک شغل یا حرفه نیست. حسابداری علمی گسترده با زیرشاخههای متعدد است که گستره بزرگی از امور مالی و مالیاتی را دربر میگیرد. علمی با مبانی مختلف و استانداردهای متفاوت که برای تسلط بر هر بخش آن نیاز به آموزش و تجربه جدی وجود دارد. ضمن اینکه مشاغل، کسب و کارها، ادارات و سازمانهایی با محوریت گوناگون نیاز به استفاده از حسابداری تخصصی در یکی از زیرمجموعههای این علم دارند. همین ضرورت و نیاز منجر به ایجاد انواع حسابداری شده است.
انواع حسابداری براساس مبانی
در انواع حسابداری بهطور کلی مبانی و روشهای مشخصی وجود دارد. این مبانی عبارتند از:
حسابداری نقدی یا غیرتعهدی
در این روش مبنا براساس دریافت و پرداخت وجه نقد قرار میگیرد. تغییرات در صورتها و حسابهای مالی شرکت تنها زمانی صورت میگیرد که وجه نقد مبادله شود. همچنین درآمدها و هزینهها تنها زمانی در دفاتر ثبت میگردند که وجوه بهصورت نقدی دریافت شوند یا بهصورت نقدی پرداخت گردند.
حسابداری تعهدی یا غیرنقدی
در حسابداری تعهدی یا غیر نقدی زمان وصول یا پرداخت وجوه نقد ملاک قرار نمیگیرند. در این روش درآمدی که وصول آن قطعی است و هزینهای پرداخت آن حتمی در دفاتر ثبت میشود، حتی اگر این درآمد یا هزینه بهصورت نقد دریافت نشده باشد.
روش حسابداری قدی معمولا برای کسب و کارها و مشاغل کوچک و شخصی مورد استفاده قرار میگیرد و روش تعهدی برای شرکتها و سازمانهایی با درآمدهای بالا و مبادلات مالی سنگین مناسب و کاربردی است. دقت داشته باشید حسابداری تعهدی خود به چند دسته تقسیم میشود که عبارتند از:
- حسابداری تعهدی کامل
- حسابداری نیمه تعهدی
- حسابداری تعهدی تعدیل شده
بهطور کلی حسابداری تعهدی و زیرمجموعههای آن بهدلیل پیچیده شدن اطلاعات مالی موسسات و سازمانهای بزرگ بهوجود آمد. چرا که در این سازمانها و ادارات بهدلیل بالا بودن میزان وجوه و تبادلات مالی، امکان مدیریت و ثبت اطلاعات مالی تنها بهصورت نقدی وجود نداشت.
لزوم استفاده از انواع حسابداری در کسب و کارهای مختلف
اما پیشتر گفتیم که حسابداری انواع گوناگونی دارد و برای حرفهها و تخصصها مختلف نیاز به حسابداری مخصوص داریم. درواقع حسابداری که علم مربوط به جمعآوری اطلاعات ضروری و مورد نیاز مالی، طبقه بندی آنها و در نهایت تهیه و ارائه گزارشات مالی و صورت وضعیت حسابها از طریق این اطلاعات است، به مدیران شرکتها و سازمانها برای اتخاذ تصمیمات درست جهت پیشبرد اهداف شرکت یا سازمانشان یاری میکند. بنابراین هرچه این علم اطلاعات را تخصصیتر جمعآوری کند به صورتهای دقیقتری رسیده و تصمیمات اصولیتر را میتوان تضمین کند. در ادامه درباره انواع حسابداری بیشتر صحبت میکنیم.
حسابداری تولیدی
حسابداری تولیدی یا Manufacturing accounting یکی از انواع حسابداری است که، بر عملیات تولید و ارزش گذاری موجودی کالاها نظارت دارد و فرایند تولید را با استانداردهای حسابداری تطابق میدهد. در حسابداری تولیدی، اقداماتی از قبیل تحلیل و تجزیه محدودیتها سودآوری و بهرهوری مجموعه را بهطور چشمگیری افزایش میدهد. هزینهیابی محصول و هزینهیابی متغیر دو اصل مهم در حسابداری تولیدی است که لزوم استفاده مجموعهها و شرکتهای تولیدی از این نوع حسابداری را نشان میدهد.
حسابداری صنعتی
حسابداری تولیدی یا Cost Accounting اقدام به ثبت و گزارش قیمت تمام شده کالای ساخته شده و خدمات انجام گرفته میکند. در سیستم حسابداری صنعتی هزینههای واقعی تولید توسط روشهایی مخصوص تشخیص، تخصیص، جمع آوری و طبقهبندی و ثبت میشوند. سپس گزارشهایی مدون از این هزینهها تهیه شده و با هزینههای استاندار مقایسه میشوند. به همین دلیل در ایران به این نوع از انواع حسابداری، حسابداری بهای تمام شده یا حسابداری هزینه و قیمت تمام شده نیز میگویند.
حسابداری شرکتی
حسابداری شرکتی یا Corporate accounting یک روش نوین و بهروز شده از حسابداری مدیریتی است. درواقع با پیشرفت تکنولوژی در شرکتها همچنین افزایش حجم مبادلات مالی و معاملات شرکتها، شیوههای سنتی حسابداری مانند حسابداری مدیریتی جوابگوی نیاز مدیران مالی نبود و حسابداری شرکتی با تهیه صورت وضعیت وجوه نقد و گردش حسابها، تجزیه و تحلیل نتایج امور مالی مجموعه، تنظیم حقوق کارمندان و آمادهسازی ترازنامه و حسابرسیهای شرکتها نظمی نوین را به امور مالی و مالیاتی و در مجموع حسابداری مجموعههای بزرگ مالی و کاری میبخشد.
حسابداری عمومی
حسابداری عمومی یا Public Accounting یکی دیگر از انواع حسابداری است که اشاره به مجموعه خدمات حسابداری، حسابرسی و مالیاتی دارد. درواقع در حسابداری عمومی به تهیه صورتهای مالی، حسابرسی صورتهای مشتریان و تهیه گزارشهای مالیاتی میپردازند. همچنین براساس صورتهای بهدست آمده، گزارشاتی مهم و کاربردی را دراختیار مدیران مجموعههای تحت نظر قرار میدهد. حسابداران عمومی حین ارائه خدمات خود، به تجزیه و تحلیل سیستمهای حسابداری و تجزیه و تحلیل آنها پرداخته و بههمین دلیل تجربه بسیار خوب و قابل اتکا در زمینههای مختلف علم حسابداری دارند.
حسابداری مالیاتی
در حسابداری مالیاتی یا Tax Accounting همانطور که از نام مشخص است، تمرکز بر امور مالیاتی خواهد بود. اهمیت بالای مباحث مالیاتی و حسابداری امور مالیاتی برای مجموعههای بزرگ مالی و شرکتها و سازمانهای مختلف خود گویای اهمیت حسابداری مالیاتی است. در این نوع از انواع حسابداری، که میتواند به انواع مشاغل بزرگ و کوچک اختصاص یابد، صورتها و دفاتر مالی برای ارائه به سازمانهای مالیاتی تنظیم میشوند. حسابداری مالیاتی حساسیت بسیار بالایی دارد و هرگونه اشتباه در تنظیم گزارش و دفاتر مالی همچنین اظهارنامه مالیاتی میتواند منجر به جریمههای سنگین برای مجموعه شود. اشراف به قوانین مالیاتی کمک میکند تا حسابدار مالیاتی بتواند دفاتر و صورتهای مالی مجموعه تحت نظر خود را با دقت تنظیم کند و حتی مجموعه از بخشودگیهای مالیاتی یا فرصتهای کاهش مالیات بهرهمند گردد. حسابداری مالیاتی و استفاده از آن را شاید بتوان برای تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که ملزم به پرداخت مالیات محسوب میشوند و نیاز به ارائه اضهارنامه مالیاتی دارند، لازم و ضروری دانست.
حسابداری دولتی
در حسابداری دولتی یا Governmental accounting اسناد و صورتهای مالی که باید به تایید دولت برسند هدف قرار میگیرند. درواقع لازم است که برخی مشاغل، سازمانها، موسسات و بنگاهها حسابها و اسناد مالی خود را بهمنظور اثبات عدم تخلف (مانند بدهکاری مالیاتی) به دولت ارائه دهند. در حسابداری دولتی این اسناد بررسی شده و تایید میشوند. دستگاههای اجرایی زیرمجموعه دولت نیز لازم است بودجه و عملیات مالی خود را جهت جمعآوری و ثبت به حسابداران دولتی ارائه نمایند.
حسابرسی
اگر به علم حسابداری اشراف کامل نداشته باید، ممکن است گاهی واژه حسابرسی را درجای حسابداری یا یکی از انواع حسابداری بهکار برده و بر این باور باشید که هردو واژه به یک معنا هستند. اما حسابرسی یا Auditing به معنی رسیدگی به صورتهای مالی یک سازمان و یا موسسه است که پیشتر توسط حسابدار یا تیم حسابداران تهیه شده است. این بررسی بهمنظور پیشگری از صورت گرفتن تخلفهای مالی یا اشتباهات غیرعمدی انجام میشوند. حسابرسان مانند بازرسانی که به تمامی اصول حسابداری اشراف دارند نتیجه فعالیت حسابداران مجموعه را بررسی کرده و خطاها یا تقلبهای صورت گرفته را گزارش میدهند. بنابراین حسابرسی به شفافیت مالی مجموعه کمک کرده و صحت و سقم صورتها و گزارشها را تایید میکند. حسابرسی خود به سه دسته حسابرسی عملیاتی، حسابرسی صورتهای مالی و حسابرسی رعایت تقسیم میشود.
حسابداری مالی
در حسابداری مالی یا Financial Accounting، اطلاعات مالی مجموعههای مختلف تهیه میشود. این اطلاعات ممکن است مربوط به یک شرکت یا سازمان خصوصی باشد یا یک کارخانه تولیدی. در این نوع حسابداری، معاملات مالی ردیابی و ثبت شده، درنهایت گزارشهای معاملات در غالب صورتهای مالی ارائه میشوند. بنابراین حسابداری مالی گزارشهایی را از فعالیتهای یک مجموعه که منجر به سود یا زیان شده است تهیه میکند. این گزارشها بازههای زمانی مشخص را دربر میگیرند و برای سهامداران، اعضا و کارکنان و گاهی تحلیلگران کارآمد و مفید هستند. برای مثال تحلیلگران مالی جهت خرید یا فروش سهام یک شرکت یا کارخانه در بورس، براساس این اطلاعات و تحلیل دادههای موجود در این گزارشات، تصمیمگیری میکنند.
حسابداری حقوقی
حسابداری حقوقی یا Forensic Accounting به ترکیبی از حسابداری عمومی و حسابرسی گفته میشود. به این نوع حسابداری که به تحقیق و بررسی فعالیتهای مالی افراد و مجموعههای خاص میپردازد، حسابداری قضایی نیز گفته میشود. یک حسابداری حقوقی گزارشهای مالی خود را با جزئیاتی مهم و مشخص برای ارائه به مراکز امنیتی، ادارات پلیس یا بانکها تهیه میکنند. این گزارشها همچنین ممکن است در دادگاهها و برای دفاع از پروندههای قضایی مورد استفاده قرار گیرند. به بیان روشنتر این نوع از انواع حسابداری اغلب در مواقعی که مجموعه یا فردی متهم به اختلاس یا کلاهبرداری شده وارد عمل گشته و با بررسیهایی که طبق اصول و قواعد مشخص انجام میشوند، صورت گرفتن این اختلاس یا کلاهبرداری را رد یا تایید میکند.
حسابداری مدیریت
حسابداری مدیریت یا Managerial Accounting گزارشهای مالی یک مجموعه را برای ارائه به مدیریت بررسی میکند. درواقع حسابدار مدیریت با بررسی اطلاعات مالی شرکت یا سازمان، فعالیتهای مالی آن و صورتهای حسابداری به تهیه گزارشهایی نهایی میپردازد که شامل نمودارها، پیشبینیها و تجزیه و تحلیلهای مالی میشوند. این گزارشهای برای مدیران بسیار مفید و کارآمد بوده و به ترسیم و تنظیم نقشه راه برای فعالیتها و عملکرد آینده مجموعه کمک میکند. درواقع عمده تصمیمات آتی مدیران برای شرکت یا سازمان براساس این گزارشها اتخاذ میشود. بههمین دلیل حسابداری مدیریت را یکی از تاثیرگذارترین بخشها بر سودآوری و موفقیت شرکتها و سازمانها یا عدم موفقیت و زیاندهی آنها میدانند.
سخن پایانی
درنهایت باید گفت انواع حسابداری، باوجود تفاوتها و فعالیت اختصاصی بر یک حوزه و محدوده مشخص، درنهایت بر اصول و قواعد علم حسابداری همپوشانی داشته و اشتراکاتی دارند. اما این همپوشانی به معنی یکسان بودن حسابداری کسب و کارهای مختلف نیست. بلکه به معنی اهمیت تسلط لازم برای استفاده از علم حسابداری در یک شغل و کسب و کار مشخص است. به این معنی که حسابدار باید بداند از قواعد و قوانین این علم چگونه برای تنظیم صورتها و گزارشات مالی کسب و کارهایی با محوریتهای مختلف استفاده کند.
مقالات مرتبط
درباه ما:
شرکت دانش بنیان برهان سیستم پاسارگاد فعالیت خود را از سال ۱۳۸۸ با عرضه نرم افزاری مالی و مدیریتی آغاز کرد. هسته اصلی برهان گروهی از کارشناسان حوزه مالی و نرم افزاری است که حاصل تجارب خود در شرکت ها و پروژه های متفاوت را در برهان گرد آوردند.
این شرکت دارای رتبه 1 از شورای عالی انفورماتیک، مجوز فعالیت از سازمان نظام صنفی رایانه ای استان تهران و دارای گواهینامه ISO 9001:2015 میباشد.
محصولات برهان
لینک های مفید
تماس با ما
خیابان ملاصدرا، خیابان شیرازی شمالی، بن بست کاج، پلاک 8، ساختمان برهان سیستم پاسارگاد
ساعت کاری شرکت:
شنبه الی چهارشنبه : 17:20 – 8:30
پنجشنبه : 13:30- 8:30
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.